+1014
Bir narkotik vasitə düşünün, amma narkotik deyil, texniki olaraq eyni reseptorları (mu-opioid) qıcıqlandırır deyə narkotikdir, amma sintetik narkotik..
Heroin dərhal başınızı sığallayıb sonra boğan sevgilidirsə
Metadon səni həmişə narahat edən, vəziyyətini yoxlayıb stabillik verən köhnə dostdur.
Bu vasitə narkoloji reabilitasiyalarda necə müalicə üçün istifadə olunur?Niyə hər narkotik asılılığı olan şəxsə verilmir? Rusiyada nə səbəbə qadağandır? Necə mərkəzlərdə pulsuz verilən vasitə küçələrdə pulla satılır? Heroindən fərqi nədir? Hansı hallarda öldürücüdür?
Bu yazıda bu kimi sualları cavablandıracağam.
Metadon ilk dəfə 1937-ci ildə nasist Almaniyasında (İkinci Dünya Müharibəsi öncəsində)sintetik opioid kimi hazırlanıb. İronik olaraq, müharibə zamanı müttəfiq qüvvələrin morfin anbarlarını məhv etməsiylə Alman həkimləri morfinin yerini doldura biləcək bir maddə axtarırdılar — beləliklə, metadon meydana çıxdı. İlk adı "Amidon" idi, sonra "Dolophine" kimi tanıdıldı.
"dolor" (latınca ağrı "fin" (son) mənasında: "ağrının sonu". Amma bu “son”, bir çox insan üçün tsikl olaraq davam edən ölümlü bir sona çevrildi.
Güclü, uzun təsirli(24-36 saat) reseptor antiqonisti "m40" nişanəli ağrıkəsicidir və narkotik asılılığı müalicəsində 1963- cü ildən bəri istifadə olunur. Tərkibi, dadı ölkədən ölkəyə dəyişir
Bəzi yerlərdə şəkərlə qarışdırılır deyə narıncı / yaşıl rəng də ola bilir. Heroindən fərqli olaraq, gec beynə udulur deyə uçuş effekti(rush/euphoria yaratmır.) Bu səbəbdən çox asılılıq yaratmır. Ona görə həkim nəzarəti ilə sulu maye halında hər səhər xəstəxanadan alırlar. Bu İran (ən çox istehlak edən), Türkiyə, Almaniya, Hollandiya, Kanada, Avstraliya, İngiltərə (UK), İsveçrə, ABŞ (xüsusi Metadon Klinikaları – “Methadone Maintenance Treatment - MMT”) üçün belədir.
Rusiya (QADAĞANDIR) – metadon müalicəsi qanunsuzdur. Rusiya “narkotik narkotiklə müalicə olunmaz” prinsipinə əsaslanır və yalnız abstinensiya (tam qadağa) tərəfdarıdır. Bu səbəblə Rusiya çox tənqid olunur.
Rusiyada olmasa da ,ümumən, heroin axtarışı azalır. Cinayət halları və hiv riski aşağı düşür. Hər səhərləri metadon içmək onlara hər səhər günahkarlıqla günə başlayaraq asılılıqdan qurtulmalı olduqlarını yada salır. Bu maddə narkotikə 2 və 2 ildən çox məruz qalanlara, 2 dəfə uğursuz reabilitasiya nəticəsi əldə edənlərə, 18 yaş üstü, narkoloji qeydiyyatda olub (heroin, morfin, fentanil, oxycodone və s istifadə etmişlərə), hiv, hepatit, tb, qiçs riski olanlara verilir. Nəfəs problemi, qıcolması olana , alkoqol, kokain qəbul edənə, ağır psixi xəstəliyi olana (şizofreniya, bipolyar və s) , metadona qarşı allergiyası olana verilmir. Benzodiazepinli maddə( məs: diazepam) ilə or sedativ maddə(yuxu dərmanı ilə) içilərsə beynin tənəffüs mərkəzi dayanır--> ölüm..
alkoqolla istifadəsi ölümcüldür. Birincisi təsir etmədi deyib ikincini atdıqları halda da ölümcüldür. Təsirini gözləməlidirlər. (Metadon təsirini 2-4 saata göstərir.) Bəziləri evdə müalicə istəyir və onlara günlük qəbul evə göndərilir. Onlar da qara bazara sızır, quru tableti 40, sulu məhlulu 30 manat olaraq satırlar. Bu qanuna ziddir. Xatırladım ki, metadon "Azərbaycan Respublikası üzrə dövriyyəsi məhdudlaşdırılmış narkotik vasitələrin II siyahısına" daxildir. İynə ilə yeritmə ürəyə və ağciyərə ziyandır.
Metadon heroinə ehtiyacı yatırır, doza istifadəsi enməlidir. Birdən-birə kəsmək olmaz. Detoksikasiya (narkomanların kompleks müalicəsinin ilkin mərhələsi) keçildildikdən sonra narkoman xəstə dozanı özü azaldaraq proqramdan çıxa bilər. Əks halda heroindən fərqli olaraq səssiz-səssiz öldürər.
Daha bir maraqlı sual: Morfin əvəzinə niyə metadon xəstələrə verilmir? Çünki gec yayıldığı üçün dozası çətin bilinir. Bəzi xəstəliklər var ki, ona morfin olar, metadon isə gecikmiş 103 dür.
Akut (ani) ağrı — əməliyyat sonrası, qəza travması, yanıq Morfin tez təsir edir, ağrını dərhal azaldır. Metadon gec başlayır, kriz zamanı gecikməli təsir həyati risklidir!
Təcili yardım halları – infarkt, ağciyər ödemi.. Morfin vazodilatator təsir göstərir, təzyiqi və ağrını azaldır. Metadon bu hallarda nə effektlidir, nə də təhlükəsiz..
Qıcolma meyilli pasiyentlər (epilepsiya və s.) Morfin qıcolma riskini artırmır. Metadon qıcolma həddini azaldır, nöbet riskini artırır.
Uzun QT sindromu və ürək ritm pozuntuları.. Morfin ürək ritmini xüsusi dəyişmir. Metadon QT intervalını uzadır (ürək ritminin pozulması) → ventrikulyar aritmiya və ölüm..
Ağciyər çatışmazlığı (KOAH, astma, tənəffüs depressiyası) Morfin ehtiyatla verilir, amma idarə oluna bilir. Metadon daha uzunmüddətli tənəffüs zəifləməsi yaradır → boğulma riski daha yüksəkdir
Qaraciyər funksiyası pozulmuş xəstələrdə
Morfin əsasən böyrəklərdən xaric olur, Metadon qaraciyərdə yığılır, bu orqan zədəlidirsə, zəhərlənmə riski artır.
Dozanın dərhal effekt verməsi lazım olan hallar Morfin iynə ilə dərhal təsir göstərir Metadonun təsiri gecikir, bu isə təhlükəli ola bilər. Elə isə bu hallarda morfin düzgündür. Metadon eyni zamanda Xərçəng xəstələri və uzun müddət (paliativ baxım) larda istifadə oluna bilər. Həm morfinə görə daha zərərsiz, uzun davam edən və ucuzdur.
Reabilitasiya mərkəzləri üçün faydalıdır, sizə heroin qədər təhlükəlidir də demək istəmədim, sadəcə
Bu cür təhlükələr yalnız sui-istifadə və ya səhv istifadə hallarında olur. Metadon, həkim nəzarəti olmadan və ya digər maddələrlə qarışdırılarsa ölümcül ola bilər. Lakin düzgün dozada, yolla, yəni tibbi nəzarətlə ən təhlükəsiz müalicə üsullarındandır.
Azərbaycanda bu maddədən istifadə nəzarət altında qanuni olaraq, 2020- ci ildən var. Bakı şəhərində və bəzi bölgələrdə metadon müalicəsi məhdud şəkildə tətbiq olunur. Əsasən ağır heroin asılılığı olan və HIV müsbət şəxslər üçün mümkündür.
Qeyd: Azərbaycanda bu proqram hələ çox məhdud, cəmiyyət tərəfindən damğalanma qorxusu səbəbilə müraciətlər azdır.
Rusiya heroinə yox deyir, amma metadona da yox deyir. Nəticədə, ölümə "bəli" demiş olur./
Azərbaycan hələ metadonu qəbul eləmir, sadəcə gözləyir — həyatlar isə hər gün ölümə yaxınlaşır.
Abş da 20 faizə qədər xəstə sağalır. Azərbaycan 2010-cu il statistikasında
25 489 narkotik aludəçəsi şəxsdən 152 nəfər narkoman metadona yönəldilib. Çünki bəziləri (istifadəsi üçün göstəriş verilmiş xəstələr siyahısına daxil olsa belə) bu müalicə üsuluna yox deyir. narkotik istifadəçisi kimi damğalanmaq iş imkanlarını, sosial münasibətləri və hətta ailə içindəki statusunu riskə ata bilər. Oysa bu vasitə ilə işlərinə də davam edə bilərlər. Hər ikisindən məhrum olurlar.
Sağalmaq istəyən biri üçün hər səhər metadon içmək — narkotikə yox, yaşama bəli deməkdir. Onları damğalamaq yox, daha yaxşı yaşamaq üçün seçim haqqı tanımaq lazımdır.
Əlavə: Metadolun 5 nin istifadəsinə iş düşür, müalicədən çox aqressivlərə verilir. Çünki nəzarəti çox yaxşı saxlasa da asılılığı digərlərinə görə çox tələb edir. Az və öz verilir.
Müalicə üçün istifadə olunanlar: (nəzarət az, asılılıq az)
Tramadol, tapentadol, codeine dir.
)
